Een bronzen beeld maak je niet alleen.......  In de loop der jaren is er een hechte vertrouwens band ontstaan met de medewerkers van Ateliers Museum Technische Werken Groningen .Helaas heeft dit mooie bedrijf de poorten moeten sluiten. Wat een gemis  !

Een nieuwe start gemaakt bij bronsgieterij Joep van der Kleij te Leeuwarden. Na enkele bezoekjes werd mij al snel duidelijk dat mijn werk bij Joep gelukkig in even goede handen is. Zie voor meer info op www.bronsgieterijvanderkleij.nl .

Van was/klei model naar bronzen beeld:

Ooit  heb ik geaarzeld om m'n beelden in het toen voor mij 'elitaire' brons te laten gieten. Ik maakte destijds zelf m'n mallen en goot af in aluminiumcement, het 'brons der armen'. Op zichzelf is aluminiumcement een prachtig product, geeft een mooie strakke huid, laat zich uitstekend kleuren en blijft -ook buiten-  lang mooi. Het materiaal heeft echter z'n beperkingen en naar mate mijn werk verfijnder werd, werd ik gedwongen de overstap naar het brons te maken.

Het dilemma of een werk goed genoeg is om in brons te worden gegoten is altijd weer lastig. Antwoord op deze vraag geven foto's veelal.

Het maken van de mal is stap 1

Waren vroeger de mallen van gips, tegenwoordig bestaan de mallen uit een flexibele binnenmal die worden ondersteund door een harde kunststof buitenmal. 

De Onderstaande foto's zijn deels afkomstig van een dia serie over het maak/gietproces gemaakt door MTW, deels eigen foto's. 

Het maken van een mal is een vrij inauwkeurig proces. Het moet immers een 1 op 1 afdruk zijn van het origineel. Om een mal lossend te maken wordt het beeld in segmenten verdeeld die aangegeven worden door 'dijken' van plasteline.. In de plasteline worden holtes gekerfd om in elkaar passen te vergemakkelijken. De afzonderlijke delen worden ingepenseeld met vloeibaar rubber, gevolg door een steviger laag kunststof .Niet zelden moet gewerkt worden met passtukken van gips. Ook kan een beeld worden  verdeeld in kleinere onderdelen, zie bv. de foto's van de 2 hazen dat later als een bouwpakket weer opgebouwd moet worden. 

Na het verwijderen van het origineel wordt de mal  op diverse plekken aan de binnenzijde voorzien van kleine spijkertjes die bij het gietproces de mal op zijn plaats moeten houden.. Dan kan de mal wordengesloten. Soms worden bij een groter beeld de afzonderlijke delen ingepenseeld met vloeibare gietwas als voorbereiding op het vullen met gietwas.

Foto boven, voltooide mal. Het origineel wordt verwijderd, de mal wordt in gereedheid gebracht voor het maken van een wasbeeld. Zie foto onder. N.B. een beeld kan dus uit meerdere mallen bestaan!!!

Na het sluiten van de mal wordt deze volgegoten met warme vloeibare gietwas. De grootte van het beeld bepaalt de tijd, dat de gietwas in de mal moet blijven om tot een bruikbaar wasbeeld te komen. De mal wordt geopend, het wasbeeld is klaar.

Foto onder; wasbeelden klaar om bijgewerkt te worden op gietnaden en andere oneffenheden.

 Het bijwerken doe ik zelf altijd het liefste in de rust van m'n atelier. Elk vergeten plekje immers zal zich laten zien in het brons. Bestaat een mal uit meerdere delen, zal het beeld opnieuw zorgvuldig worden opgebouwd.

Foto boven ;Terug bij de gieter zal het beeld opgebouwd worden voor het uiteindelijke gietproces. Giet-en ontluchtingskanalen worden aangebracht. De gekleurde rietjes zijn de ontluchtingskanalen, de bredere kanalen voor de toevoer van het brons zijn bruin van kleur. De hazen hierboven zullen voorzien worden nog vele rietjes en aangietkanalen.......

.NB!!!! Op een strategische plek wordt een " luikje" gesneden, waar kernmateriaal wordt in wordt gespoten. Immers, een goed bronzen beel is hol!!!

Bij de volgende stap wordt het geheel ingevormd; vergelijk het met het spacken van een plafond, met een fijne straal wordt het geheel bespoten met een gios/klei mengsel  om uit te sluiten dat bv. luchtbellen worden ingesloten. Elke oneffenheid wordt immers later zichtbaar.

Foto hier onder het afvormen van de beelden in stapelbare ronde vormen.

Na het afvormen worden de uitstookoven gevuld en bij een temperatuur van meer dan 500 graden gedurende 24 uur verdwijnt alle was uit de vorm. Vandaar de naam van dit proces "Cire Perdue". Het brons kan vloeien tussen de huid van de mal en de kern. NB een kern voorkomt krimp,  die kan ontstaan bij het afkoelen van grotere massa's brons. 

Foto boven; De uitgestookte gietvormen zijn zeer kwetsbaar. Langzaam af laten koelen een must. Vroeger werden ze vervolgens in gietkuilen geplaatst, de nieuwe ronde mal vormen maakt dit onnodig. Die worden in rijen opgesteld om te worden volgegoten.

De 'lummel' (smeltkroes) hangt aan een rail en kan zo dus makkelijk alle vormen bereiken. Brons (legering koper en tin) wordt verhit tot plm. 1150 graden.  Als een vorm gevuld is wordt die afgesloten met een steen, om al te snelle afkoeling te verhinderen.

Na het afkoelen van het brons, worden mal en kern verwijderd. .

Ook de kern moet nog worden verwijderd, een zeer ingewikkelde klus middels 'luikjes' in buik of rug......Makkelijker bij figuren zoals bovenstaand bevertje, die aan de onder kant hol zijn..Bij mijn paarden bv. zijn het vaak luikjes in de rug, die na het verwijderen van het gips/klei mengsel  weer worden dicht gelast. Vakmanschap is meesterschap....

Giet- en ontluchtingskanalen  worden met een flex verwijderd, om later verfijnder onzichtbaar te worden gemaakt. De oude giet- en ontluchtingskanalen worden later gesmolten en dus opnieuw gebruikt.

Zonodig worden de beelden weer in elkaar gelast en kernluikjes gesloten.

Vaak wordt het samenstellen/lassen  met de kunstenaar gedaan, zoals onderstaande foto's laten zien, het plaatsen van de vleugels van de lepelaar.

Zelf leg ik graag de allerlaatste hand.......een hoef, een oor of een snavel even bijwerken voor het patineren begint. Een dremel het hulpmiddel.

Foto boven toont een beeld in de 'bronskleur'. Het is afgewerkt en vetvrij gemaakt in een straalkast. Na deze werkzaamheden de eindfase, het patineren. Dat kan warm en koud met verschillende 'kleurrecepten' gedaan worden. IJzer- (geeft bruin) en koper (geeft groen)nitraten/oxyden geven debekende patina  maar veel kunstenaars en bronsgieters hebben zo hun geheime wapens als wijn, pokon , mixen van......etc etc.....

Ten slotte wordt het beeld -vaak nog warm van het patineren- in de was gezet. Deze was stopt de werking van het patina en zal het beeld laten glanzen. Wollen doeken, schuursponsjes én een koperborstel zorgen voor glans en het zg. 'doorpoetsen', kan het beeld verfraaien door het zichtbaar maken van de bronskleur.(het klassieke patina!)

Het zoeken naar een passende sokkel luidt de eindfase in. Vaak een lastige klus om de juiste vorm en materiaal te kiezen. Elk beeld stelt zijn eigen eisen !! Meest gebruikelijk alle soorten hardsteen zoals graniet, diabas en het Belgische hardsteen . Maar ook, zoals hier, blijkt een oude stronk een uitstekende plek voor de hazen........ Uiteraard speelt ook de plek waar een beeld in wordt geplaatst een geducht woordje mee.......